Một số thuốc có thể gây ra tác dụng không mong muốn trên tâm thần, bao gồm thay đổi tâm trạng và hành vi. Bài viết này đề cập đến các tác dụng không mong muốn trên tâm thần của các thuốc không hướng tâm thần thường được kê đơn ở các cơ sở chăm sóc sức khỏe.
- Thuốc có tác dụng không mong muốn trên tâm thần
Tác dụng không mong muốn trên tâm thần là các triệu chứng tâm thần mới hoặc trở nặng trong quá trình sử dụng thuốc. Trong một số trường hợp, các triệu chứng có thể xuất hiện sau khi ngừng thuốc.
Triệu chứng của tác dụng không mong muốn có thể tương tự với rối loạn tâm thần, bao gồm kích động, hưng phấn, lú lẫn, ảo tưởng, ảo giác, tâm trạng chán nản và trầm cảm.
Các yếu tố nguy cơ gặp tác dụng không mong muốn trên tâm thần khi sử dụng thuốc bao gồm tiền sử rối loạn tâm thần, tuổi tác (người cao tuổi hoặc trẻ em) và sử dụng thuốc liều cao.
Bảng 1 gồm các thuốc (không bao gồm thuốc hướng tâm thần) có tác dụng không mong muốn trên tâm thần đã biết.
Bảng 1: Thuốc có tác dụng không mong muốn trên tâm thần (trừ thuốc hướng tâm thần)
| Nhóm thuốc | Một số hoạt chất | Tác dụng không mong muốn trên tâm thần |
| Thuốc ức chế men chuyển | Enalapril, quinapril | Trầm cảm, lú lẫn, mất ngủ |
| Thuốc kháng virus | Aciclovir, valaciclovir | Lú lẫn, ảo giác, kích động, rối loạn tâm thần |
| Kháng sinh | Sulfamethoxazol + trimethoprim | Trầm cảm, ảo giác, rối loạn tâm thần, mất ngủ, thờ ơ, trầm cảm, ảo giác |
| Metronidazol | Rối loạn tâm thần, lú lẫn, ảo giác, trầm cảm, mất ngủ, khó chịu | |
| Rifampicin, isoniazid | Rối loạn tâm thần | |
| Thuốc kháng cholinergic | Oxybutynin | Kích động, lo âu, ảo giác, ác mộng, hoang tưởng, trầm cảm, lú lẫn, rối loạn hành vi |
| Hyoscin hydrobromid | Lú lẫn, ảo giác | |
| Thuốc kháng histamin | Cetirizin | Kích động, hung hăng, lú lẫn, trầm cảm, ảo giác, mất ngủ, giật cơ, có ý định tự tử, ác mộng |
| Promethazin | Hưng phấn, hưng phấn, hội chứng căng trương lực, cuồng loạn, kích động, lú lẫn | |
| Thuốc chẹn beta giao cảm | Metoprolol, bisoprolol | Trầm cảm, ảo giác, mất ngủ, gặp ác mộng |
| Thuốc chẹn kênh canxi | Amlodipin, diltiazem | Thay đổi tâm trạng |
| Glycoside tim | Digoxin | Trầm cảm, rối loạn tâm thần, thờ ơ, lú lẫn |
| Thuốc tránh thai kết hợp | Levonorgestrel + ethinylestradiol Norethisterone + ethinylestradiol | Chán nản, thay đổi tâm trạng |
| Corticosteroid | Prednison, dexamethason | Hưng phấn, trầm cảm, hưng cảm, ảo tưởng, ảo giác, mất ngủ, có ý định tự tử |
| Thuốc đối kháng thụ thể leukotrien | Montelukast | Ác mộng, kích động, trầm cảm, tăng động tâm thần vận động, ảo giác, triệu chứng ám ảnh cưỡng chế, hành vi tự tử |
| Thuốc ức chế bơm proton | Omeprazol, pantoprazol | Kích động, lú lẫn, trầm cảm, ảo giác |
| Khác | Isotretinoin | Trầm cảm, rối loạn hành vi, tự sát |
| Tacrolimus | Mất ngủ, lú lẫn, trầm cảm, rối loạn tâm trạng, rối loạn tâm trạng, ác mộng, ảo giác, rối loạn tâm thần |
- Khuyến cáo dành cho bệnh nhân, người nhà bệnh nhân và người chăm sóc
Khi bắt đầu dùng thuốc có tác dụng không mong muốn về tâm thần đã biết, cần tư vấn cho bệnh nhân, người nhà bệnh nhân hoặc người chăm sóc bệnh nhân về các dấu hiệu và triệu chứng có thể xảy ra và cách xử trí.
Người thân, bạn bè và người chăm sóc bệnh nhân có thể giúp cảnh báo bệnh nhân về những thay đổi tâm trạng và/hoặc hành vi có thể xảy ra.
Cha mẹ và/hoặc người chăm sóc bệnh nhi cần theo dõi chặt chẽ trẻ nhỏ, có thể hỏi trẻ về các tác dụng không mong muốn có thể xảy ra.
- Tác dụng không mong muốn trên tâm thần có thể khó xác định
Khi chẩn đoán phân biệt bệnh nhân có triệu chứng tâm thần mới hoặc trở nặng, cần cân nhắc đến tác dụng không mong muốn của thuốc.
Mối liên quan giữa thuốc và các triệu chứng có thể khó xác định. Tham khảo bảng trên để cân nhắc liệu thuốc nghi ngờ có liên quan đến tác dụng không mong muốn trên tâm thần hay không.
Những yếu tố dưới đây có thể gợi ý tác dụng không mong muốn liên quan đến thuốc:
+ Mối quan hệ về thời gian giữa việc sử dụng thuốc và tác dụng không mong muốn
+ Các triệu chứng cải thiện sau khi ngừng thuốc
+ Các triệu chứng tái phát sau khi sử dụng lại thuốc
Các tác dụng không mong muốn trên tâm thần thường mất đi sau khi ngừng thuốc nghi ngờ.
Tổ Dược lâm sàng
Theo canhgiacduoc.org.vn
Nguồn: http://canhgiacduoc.org.vn/CanhGiacDuoc/DiemTin/2520/medsafe-thay-doi-tam-trang-va-hanh-vi-bat-thuong-khi-su-dung-mot-so-thuoc.htm
